< Continuità territoriale | Firmato un accordo FASI – Meridiana: agevolazioni agli emigrati sulle tariffe estive

In d-una diri de soli

Ma no feti po custu ca Susanna dhi poniat infatu candu Stèvuni calàt a s’ortu: ingiogatzada cumente totus is pipius, cristianus i animalis, su giogu suu dh’agatàt candu Stèvuni cun su marroni nci deviàt s’àcua de s’arritzolu a is primis surcus de s’ortu.

---

Venutu Lobina

Contus

Editzionis Poliedro, Nùgoro,

Castedhu, Donniasantu 2000.

In d-una diri de soli

Eros e Manna literadura.

Paginis 67/79, su de duus e ùrtimu arrogu.

Ma no feti po custu ca Susanna dhi poniat infatu candu Stèvuni calàt a s’ortu: ingiogatzada cumente totus is pipius, cristianus i animalis, su giogu suu dh’agatàt candu Stèvuni cun su marroni nci deviàt s’àcua de s’arritzolu a is primis surcus de s’ortu. Pariat chi fessit abetendu cudhu momentu; nc’intràt in s’àcua e cumentzàt a dha pistai cun is peis de ananti fintzas a candu calincunu strichidhu lompiat a pitzus de Stèvuni chi fiat finta de s’inchietai: incilliu s’incrubàt, ndi bodhiat duas o tres farrancadas de àcua e i dha scudiat a sa molentedha, chi pigàt gustu a su giogu e sighiat a pistai s’àcua.

Ma candu Stèvuni, cun duus tzèrrius e i s’acinnidu de sa manu ndi dha fiat bessiri de s’àcua, Susanna dhi poniat in menti e i s’incaminàt a sola faci a domu, primada, che unu pipiu chi ndi dh’apant pigau de manus unu giogu bellu meda.

Stèvuni sighiat a acuai, impressiu, no biat s’ora de torrai a domu: a i cudh’ora Susanna tenit fàmini, a i cudh’ora Cannaca est abetendu a dha mùlliri, cun is titas prenas.

Agiumai si poniat a cùrriri.

S’istadi fut bessendinci e Susanna fut crescendu, teniat giai tres mesis, Stèvuni pentzàt chi po totu s’ierru dh’iat a èssiri dèpiu donai a sùiri. Ma pasciat puru, in mesu de is crabas, e bianca comenti fut pariat una craba issa puru, apenas prus manna de is àtaras. Candu sentzàt de pàsciri circàt a Stèvuni, nci dhi acostiàt, e chi fut sètziu dhi passàt a parti de palas e nci dhi poniat sa conca in pitzus de codhu, po dhi frigai sa braba cun su bruncu, dengosa abetendu is carìnnius de Stèvuni, chi no trigànt a arribbai.

Una diri iat intèndiu is làvuras de Stèvuni in is murrus culori di arrosa. Dhi fut partu unu àturu giogu, bellu.

«Est che una pipia» pentzàt Stèvuni, amodhiau.

E illuegus s’atòngiu, studau su càntidu de is sicidas, arrubiastu su pàmpini de is bìngias atesu, su soli si ndi pesàt prus a tardu, stentàt a nci artziai in sa pigada de su celu.

Sa primu temporada pariat chi fessit benia po sciacuai dònnia cosa, manna e pitica, ìlixis e follas, montis e perdas.

Candu, a mesu meria, Susanna no iat bistu prus su soli ma una nui niedha chi ndi piagàt totu su celu i aillargu arribbàt fintzas a terra, si ndi fut atzicada. E candu, alluinda de su primu lampu, iat intèndiu su tzàchidu de su primu tronu e infatu is primus stìdhius de àcua, si fut posta a cùrriri faci a domu, disisperada. Fut po lòmpiri e Stèvuni, currendu a dh’atobiai, dh’iat bista, si fut firmau e dh’iat abertu is bratzus. A Susanna pariat sartendudidhi su coru.

E in punta de peis s’ierru, àcua, frius e nia, fuant nascendu is crabitus. Candu Stèvuni a mengianedhu aberiat s’aurra, ndi stupànt che perdigonis, beulendi, e donniunu circàt sa mama, disisperau, e candu dh’agatàt si dhi picigàt a sa tita e suiat, suiat, movendu sa coixedha.

In mesu de sa nia Susanna no si sceràt, bianca issa puru che i sa nia, fintzas Stèvuni trigàt a dh’apubai, de s’enna de domu, chi no fessit stètiu po is ogus, candu dhus pesàt.

Adenoti fiat prus frius chi no a de diri, Susanna a intru de domu, scapa, ma no nci stesiàt de sa stòja acantu corcàt Stèvuni.

Su fogu allutu, a chitzi sceti braxa.

In sa pagu luxi, chi Susanna intendiat a Stèvuni movendusia in su sonnu o abrebulendu chini scit eita, cun duus passus dhi fut acanta, incrubàt sa conca e i dhi tocàt sa faci cun su bruncu, a lèbiu. Stèvuni si ndi scidàt, si setziat in sa stòja e Susanna cun is murrus dhi circàt is làvuras callentis, comente in cudhu giogu, abetendu chi Stèvuni essit fatu sa pròpiu cosa.

Pustis nci stesiàt, ma Stèvuni trigàt a torrai a pigai sonnu.

Beranu fut beniu che una festa imprumìtia a totus, e totus fuant curtus, totus iant agatau su chi circànt, su soli, su tebiori; is matas follas noas e froris; is pillonis amoris amachiaus, carraxeris, e Susanna s’erba noa, modhi, chi Stèvuni dh’amostàt oru-oru de unu muru, in s’umbra de una mata, e i sa terra dh’aporriat, che una oferta.

“Ma eita est custu spèdhiu chi est pighendumia, custa spètzia de callentura chi est intrendumia abellu-abellu in su sànguni e in su coru?

At èssiri su beranu.

No est su primu.

T’at arrechèdiri sa fèmina.

Podit èssiri, est beranu po totus. Ma ita nc’intrat su coru?”

“Imoi s’es manna, dh’iat nau, bastat cun sa tita. E pustis is didus de su guantu funt spaciaus, s’ùrtimu est seghendusia”.

Ma a s’ora fintzas a pagu dis innantis dh’iat donau a sùiri cun su pistoni, Stèvuni fut sètziu in sa muredha, abetendidha. Cun àturu coru, perou, cun àturus pentzametus. Imoi Susanna no fut prus una pipia chi tengat ancora abbisòngiu di èssiri allatada, ma fut sa chi dhi fiat bènniri su spèdhiu chi dhu portàt a no biri s’ora chi si dh’èssiri posta ananti, is murrus po unu momentu in mesu cambas comente circhendu su pistoni, pustis in faci, in sa braba, circhendidhu is làvuras, e candu dhas agatàt si firmada, malitziosa, abetendu chi s’èssint mòvias comente in cudhu giogu. Ma su giogu imoi no fut unu giogu notzenti mancu po issa.

Is manus mannas de Stèvuni si moviant, sa conca de Susanna a intru de cudhas manus, is didus abertus chi si moviant in su pilu curtzu de sa giua in mesu is origas comente chi èssint bòfiu intrai in d-una conca de pilus longus e lisus. E cun is bratzus longus dh’imprassàt a strintu, pustis dha stentiada e i dha carinniàt: in sa schina, in costaus, fintzas a acantu arribbàt e dhi circàt is ogus culori àiri, cun d-una mirada pèrdia, dhi circàt cun is làvuras is murrus culori di arrosa, foras de sei, su sànguni in trumbullu.

Illuegus perou s’acatàt ca su chi fut fendu no fut giustu, ca issu fut un òmini e Susanna una molentedha, un'animali, po cantu a is ogus suus Susanna fessit una fèmina che is àtaras, fortzis prus bella, prus stimada, de seguru prus disigiada, prus disigiada de totus is àtaras fèminas ch’iat connotu in annus passaus.

Tandu cun d-unu brìnchidu si ndi pesàt de sa muredha e i nci dha stesiàt, a is bonas, e i sa molentedha passu-passu nci bessiat de pratza chentza de cumprèndiri, primada.

Apustis de unu paghedhu torràt. E chi Stèvuni fut ancora sètziu in sa muredha abellu-abellu, a conca incrubada, e candu dh’arribbàt a ananti pesàt cudhus ogus e i dhu castiat chentza de s’atriviri a dhu tocai, timendu chi fessit ancora inchietu.

No, no fut prus inchietu, Stèvuni, ma no bolliat torrai a cumentzai su giogu, calincuna cosa dh’aguantàt. Si ndi pesàt, ghetat unu bratzu, comenti fiat sèmpiri, a ingiriu de su tzugu de Susanna, e caminendidhi a su costau ci dha portàt a foras, aillargu, acantu sciat ca sa molentedha iat èssiri agatau s’erba chi dhi praxiat. Issu tandu si nci stesiàt, casi in punta de peis, pentzamentosu.

In d-una diri de soli, stontonada de su càntidu de is sicidas ma spedhiosa de dhu biri, dh’iat circau in dònnia logu chentza de dh’agatai. In pratza no dhui fut, iat spintu cun sa conca s’enna de domu scaringiada e i dh’iat ghetau un’oghiada: nudha. Ci fut torrada a bessiri e iat fatu un’ingìriu mannu: in s’ortu no dhui fut, asuta de sa mata de pira nimancu. Fut passada ananti de su meriagu, is crabas, corcadas, arrominghendu, su crabu sèmpiri inganiu, passàt de s’una a s’àtara, dhas tentàt cun sa punta de sa lìngua, ma debbadas, no si moviant.

Fut cumentzendu a tìmiri. E chi Stèvuni caminendu-caminendu fessit lòmpiu fintzas a i cudhus montis chi si biant atesu, cun s’oru picigau a su celu, e i nc’essit arrutu… no dhu sciat, in d-unu fossu, in d-unu spèrrumu…

Castiendidhu a una parti i a s’àtara fut lòmpia a i cudhu paris acantu s’arritzolu s’alladiàt in d-una piscinedha primu de sighiri a cùrriri faci a s’ortu, i adhei. Castiendu mellus, a pagu tretu de sa piscina iat bistu, stèrria in d-una cresuredha de mudregu una cosa chi bidiat sèmpiri apitzus de Stèvuni, sa camisa, i acanta un’àtara cosa, is pantalonis.

No arrenesciat a cumprèndiri. E Stèvuni?

Ma asuta de una mata, prus adhei, tra umbra e soli, stendiau palas a terra in d-una manta, Stèvuni.

Spollitu.

Spollitu Susanna no dh’iat bistu mai. Spollitu e dromiu, pariat.

Chi Susanna essit scìpiu arriri…

Perou, ita prexu, dh’iat agatau. Spollitu Stèvuni no pariat mancu issu, fut difarenti, cun totu cudha pedhi bianca....

Is murrus de Susanna, tochendidhu sceti cun su sùlidu, fraghendidhu, si moviant de su tzugu a pitorras a brenti, tremiant pentzendu a su giogu nou ch’iat èssiri fatu.

Ma in cudhu momentu etotu iat bistu una cosa chi dh’iat fatu sprapedhai i a ogus: unu simingioni, Stèvuni in mesu cambas portàt unu simingioni.

Chi ndi bessiat de una mància de pilu arrullau e niedhu, in artu, asuta de brenti, ma fut unu simingioni chi no assimbillàt ni a su de sa mama, mai scarèsciu, ni a su simingioni de goma de su pistoni birdi. Iat incrubau sa conca e i dh’iat tocau apenas, timi timi, cun is làvuras: su simingioni iat cumentzau a si movi, a s’acirdinai, a si sadhiri pariat una cosa bia, e Stèvuni perou si fut mòviu, ma iat sighiu a dromiri, dhi fut partu, cun d-unu tzùnchiu.

Susanna nd’iat pesau sa conca, ma luegus dh’iat torrada a incrubai e iat sighiu a giogai cun su simingioni, a dhi strìngiri cun delicadesa sa punta arrubiasta cun is làvuras culori de arrrosa, duas, tres, bortas, comente basendidhu, fintzas a chi dhi fut partu ca a Stèvuni puru, scidu ma a ogus serraus, su giogu dh’èssiri praxu.

Giogu chi imoi fut unu àteru giogu, Susanna iat cumprèndiu su chi fut fendu. Iat scaringiau sa buca e i su simingioni nci fut intrau cun d-unu ùrtimu sadhidu.

Candu, apustis de unu paghedhu, Stèvuni iat abertu is ogus e si fut sètziu in sa manta, si fuant castiaus comente chi donniunu essit bòfiu intzertai su chi fut pensendi s’àturu. Iat castiau a Susanna incilliu, comente certendidha, e Susanna iat abasciau is ogus, bregungiosa. Dhus iat torraus a pesai sceti candu iat pentzau ca fortzis Stèvuni no fut prus inchietu: pesendusindi dh’iat passau sa manu in faci e nci fut stesiau.

Imoi custu spèdhiu nou, custu andai e torrai, custa gana de dha biri. No dh’iat èssiri bòfia agatai, a bortas, po s’allebiai mancai po pagu de su pentzamentus de sa bisura de Susanna, ma is passus dhu portànt acantu iat èssiri passada, dh’abetàt cuau, dha castiàt stesiendusinci comente chi essit dèpiu abarrai cent’annus chentza de dha biri, cun d-una mirada chi pariat una disispida.

Ma candu Susanna nci fut passada, comente caminendu in s’àiri, dhi cumpariat a ananti prus atesu, dh’aberiat is bratzus, si dha stringiat contras, dhi circàt is ogus, is manus imoi grais imoi lèbias andànt chentza de si firmai in su biancori de Susanna, sa braba niedha in sa faci bianca de Susanna, in is làvuras culori de arrosa.

E su disìgiu. Eita fut custu disìgiu, una truma de canis abramius chi dh’ingiriànt, e issu in mesu cun d-unu fusti, no, no si bolliat arrendi, o unu frori chi dhi cresciat a su costau e i dhu stontonàt cun fragus, culoris e imprumissas, unu frori che unu gosu e chi a custu gosu una diri, fortzis acanta, s’iat èssiri abbandonau?

Totunduna ndi pesàt is manus de pitzus de Susanna e si nci stesiàt, chentza de mancu si furriai. Andàt a torràt, de domu a s’ortu, de s’ortu a domu, sbeliau, cun su pentzamentu de Susanna chi no dhu lassàt unu momentu, cun Susanna sèmpiri in is ogus, in is manus, in su sànguni, comenti abetendu chi calincuna cosa chi essit fatu acabbai, in beni in mali, custu trumbullu de su coru.

Susanna pariat chi essit cumprèndiu totu su trumentu de Stèvuni, e su spèdhiu de Stèvuni fortzis fut su pròpriu spèdhiu suu e i dha spingiat a dhu circai candu, po unu paghedhu o po un’ora, no dhu bidiat, a si fàiri carinniai a sa manera sua circhendidhi dssa faci cun is làvuras

De una simana, perou, Susanna s’acostiàt a Stèvuni prena de timoria, tremendu, si dhi stringiat asuba cumente chi essit bistu calincuna cosa mala, lègia, chi pariat chi essit stesiada sceti candu fut acanta de Stèvuni, candu is bratzus fortis de Stèvuni dha fiant intendi a su seguru.

Ma chi Stèvuni andàt a traballai in s’ortu in s’ortu o in bìngia e no bolliat chi dh’essit postu infatu, sa timoria dha torràt a pònniri in avvolotu, e i su pirìgulu fut una cosa chi dh’ingiriàt di ònnia parti, unu pantasimu, unu scurtzoni niedhu prontu a nci dhi sartiai apitzus apenas si fessit furriada: de dis e dis iat apubau, aillargu, acantu modhitzi e mudregu fuant prus a cracus, duas umbras chi candu fut sola dha spiànt, i a bortas pariant acostiendusia. Tandu, sprexuria, si poniat a cùrriri, e curriat-curriat fintzas acantu fut Stèvuni, e chi Stèvuni fut in s’ortu si firmàt, asseliada, ananti de s’eca, abetendidhu.

Ma una diri. Una diri no iat acudiu a si fuiri: de calincunu logu, fortzis asuta de terra, ndi fuant stupaus currendu duus molentis niedhus, mannus, duus dimònius amachiaus cun su stocu niedhu in foras, chi si nci dhi fuant scutus apitzus donniunu tentendu su sàrtidu, boghendinci s’àturu, ma su stocu no arribbàt acantu dhis iat èssiri praxu ca Susanna si difendiat carcinendu cun feli arrabiosa, disisperada, furriendusia in tundu e carcinendu, chentza de si lassai tocai. Custu pariat chi dhus fessit schissiai de prus, e candu dhis fut partu ca Susanna fut cumentzendi a pèrdiri is fortzas e illuegus si at èssiri arrèndia, si fuant fatus prus atrivius, segurus ca imoi su sartidu dhis iat essiri arrennèsciu.

Ma una boxi chi pariat unu tronu dhus iat firmaus in truncu: fut arribendu un’àturu dimòniu, Stèvuni.

A mengianedhu fut andau a fàiri linna. Solu, ma cun su pentzamentu a Susanna, fissu, si dh’intendiat a su costau, bianca, tèbida, cun cudhus ogus. Is manus fatu-vatu lassànt sa càvuna o sa seguri e curriant a Susanna, a sa faci, a su tzugu a sa schina de Susanna, i a cudha cositedha de Susanna, lisa, callenti, colori, di arrosa che is làvuras, acantu mai fut arribbau. Candu sa bidea de Susanna si fut fata unu spasimu chi no podiat baliai prus, nc’iat fuliau càvuna e seguri si fut postu a cùrriri faci a domu. Su digìgiu chi fintzas a oi fut arrennèsciu a aguantai, imoi dhu spingiat che unu bentu furiosu, che is manus de giganti.

Fut po lòmpiri a pratza ma iat intèndiu unu trèulu e i si fut firmau, ascurtendu: corrinus, mesu allupaus, chi de seguru no fuant de Susanna. Si fut postu a cùrriri, cun duus sàrtidus fut intrau in pratza e iat bistu su chi fut sutzedendu. Iat ghetau cudha boxi de dimòniu, iat abrancau unu arrogu de linna grussu che i sa camba e si nci fut scutu contras a i duus molentis.

Cun su primu corpu iat segau sa conca a unu, chi fut arrutu a terra i apustis de unu paghedhu si ndi fut pesau, comenti iat pòtziu fut arribbau a s’eca e i nci fut bessiu. S’àturu iat circau de dhi pònniri infatu, ma Stèvuni, prus lèsturu, si dhu fut parau anantis cun cudh’arrogu de linna giai artziau e po custu molenti puru no dhu iat stètiu scampu: nci fut bessiu, tzopu, a conca incrubada, sa schina mali posta.

In mesu pratza, tremendu, cun su coru chi fut po ndi dhi sartai, fut abarrada sceti Susanna, abetendu is bratzus fortis e longus de Stèvuni, giai tèndius, giai lòmpius, giai imprassendidha a strintu cun fortza e cun machiori, cun timoria e imparis cun prexu, comente chi in cudhus pagus minutus dh’essit pèrdia e i dh’essit torrada a agatai. E i su trumbullu pariat chi dh’essit assitzau su disìgiu, chi imoi fut una cosa chi no arrennèsciat a aguantai, ni issu ni Susanna, chi pitichedha comenti fut si dhi frigat a asuba fintzas a acantu podiat arribbai, in cambas e prus a sus, acantu sciat ca dhui fut su chi iat giai bistu.

Pustis si dhi fut posta de truessu e iat abetau is manus de Stèvuni: illuegus si dha iat intèndias in faci, in sa giua curtza, in su filu de sa schina, fintzas a chi iat agatau cudhu logu chi no iant tocau mai, biu, callenti, e i si dhu fuant stentadas, carinniendidhu, carienniendidhu, e fut unu schìssiu po totu e is duus.

Apustis Susanna si fut furriada, iat pesau sa conca e cun is làvuras dh’iat circau sa faci, cun su pròpiu spèdhiu de Stèvuni, sa pròpiu callentura. Ma totunduna, comente po nci bogai s’arregordu macu de is duus molentis niedhus, iat pigau cun is dentis sa màniga de sa camisa de Stèvuni e i nci dh’iat tirau a foras de pratza, pagus passus, a s’umbra de una cresura arta che una mata. Cun is dentis dh’iat abertu sa camisa, is pantalonis, e iat agatau su chi fut circhendu. Cun is làvuras dh’iat torrau a strìngiri cun delicadesa, cun amori, comente tandu.

Imoi su disìgiu de Stèvuni fut mannu che i su celu: furriadia Susanna, oh, Susanna. Si fut incrubau, si dhi fut stendiau a asuba, su tebidori de Susanna e i sa callentura sua, su disìgiu imoi fut che una soga chi dhus trogàt totu e duus.

E fut intrau in su celu.

francudefabiis, grafia arregularizada de mei etotu.

Su primu arrogu de su contu dh'agatais innoi, cracai e brintai:

www.emigratisardi.com/news/articoli/articolo/2006/luglio/in-d-una-di-de-soli.html

---